Even alleen willen zijn
Heeft u dat ook wel eens, dat je terug zou willen gaan naar een plaats die diepe indruk op je maakte, met dat vreemde verlangen er even helemaal alleen te willen zijn, om al die gevoelens en beelden vast te willen leggen op de harde schijf van je denken, als herinneringen en mijmeringen voor later misschien. Meer dan eens hoor ik over dit verlangen vertrouwelijk uit de monden van pelgrims, na afloop van hun bezoek aan het heilig land, even alleen te willen zijn in een boot op de golven van het meer van Galilea, te willen luisteren naar de stilte in de Bovenzaal of alleen te verwijlen bij het Heilig Graf. Het overkwam mij na een bezoek aan de tentoonstelling ‘Zandverhalen’, vandaag de dag is dit als een culturele parel in Elburg, waar in een oude afgedankte bedrijfshal honderden zandsculpturen over Bijbelverhalen zijn gemaakt. Maar hoe boeiend ook, ik was het meest geraakt door een oude Botter, waarin levensgrote zandbeelden zijn gemaakt van een groep bootvluchtelingen. En als je de ogen op een kiertje doet, dan zie je ze voor je zitten, met de angst in de ogen en de vraag: “Wat staat ons te wachten aan de overzijde, indien we de overtocht in de overvolle boot halen?” De maker van de afbeeldingen heeft mensen geplaats van verschillende leeftijden, rassen en culturen. Sommigen hebben een oranje zwemvest om, anderen zonder zo’n vest schuilen dicht tegen iemand aan, die zich wel een duur zwemvest kon permitteren.
Gestalten in zandkorrels. In Bijbelteksten worden de ontelbare gedachten van God nogal eens vergeleken met zandkorrels. Psalm 139 spreekt ons daarover, ‘Te groots voor mij, uw gedachten te machtig, te machtig daarvan de som, zomin als het woestijnzand te tellen’. Het beeld dat God je kent, waar je je herkomst vindt, waar je ook naartoe zult gaan. God is erbij en was er altijd bij en jouw leven ontgaat Hem niet. Het zand wordt in de Bijbel wel eens vergeleken met iets, dat ontelbaar is. Zoals God tegen Abram sprak: ‘Ik zal uw nakomelingen maken als het zand op aarde. Alleen iemand die het zand van de aarde kan tellen, zal uw nakomelingen kunnen tellen’.
Hoe velen zijn er niet, die erbarmelijke situaties achter zich laten en de zee riskeren, met het verlangen naar een veilig bestaan voor zichzelf en de naaste? De maker van de zandsculpturen heeft naar mijn gevoel het verlangen gehad, dat het zien ervan bij de kijkers gevoelens van barmhartigheid zou oproepen. Zoals Paus Franciscus bij Lampedusa een krans met geelwitte bloemen op de golven gooide en aan de wereld de vraag stelde, wie geweend heeft over hen, die het strand niet levend hadden gehaald.
Maar voorin de boeg van het schip, zitten een man, een vrouw met een kindje angstig en eenzaam dicht bij elkaar. Ze zijn als beelden van de Heilige familie op de vlucht naar Egypte. Ze houden hun ogen gericht op een oranje pakketje, dat opgevouwen aan de binnenzijde van het schip hangt. Ze hebben het niet omgedaan, het hangt er denk ik juist voor die ander.
Niet ver van de boot ligt een Uiterton, dat is de naam voor het laatste groene baken, dat een boot passeert als het naar open zee gaat, maar ook het eerste baken, dat het passeert als de veilige haven bereikt is. Het is waarheid, dat een schip het veiligst is, wanneer het in de haven ligt, maar daar zijn boten niet voor gebouwd. Iedereen verlangt ernaar, om in een veilige haven voor anker te mogen gaan en om in de onstuimigheid der levenszee, de Uiterton met een hoofdletter in zicht te krijgen.
Theo van der Sman.
